Εισήγηση της κας Τσιλιμένη από την παρουσίαση του βιβλίου του Παναγιώτη Πετράκη »Να το πεις της νύχτας σου» στο Public Τσιμισκή, την Πέμπτη 13/12/2018
Ο κ. Πετράκης δημιουργεί ένα ιστορικό μυθιστόρημα, με στοιχεία αστυνομικής λογοτεχνίας, με κεντρικό άξονα την κρίση που αποτελεί τον βασικό θεματικό πυρήνα της αφήγησης. Εύλογα μπορεί κανείς να εικάσει ότι γνώστης της επιστήμης του ασχολείται με το φαινόμενο της κρίσης ακριβώς γιατί το κατέχει ίσως όπως κανείς άλλος.
Αλλά αυτή είναι η συγγραφική πρόθεση του; Να μας μιλήσει για την οικονομική κρίση; Κάτι που βιώσαμε όλοι μας; Αυτός είναι άραγε ο στόχος της λογοτεχνίας; Να μας εισάγει στην πραγματικότητα; Την δική μας πραγματικότητα; Τι ενδιαφέρον έχει να ακούμε ιστορίες μιας παρέας φίλων μεσαίας οικονομικής τάξης για το πώς βίωσαν την προ κρίση και όσα άρχισαν να έρχονται το διάστημα 1998-2010; Γι’ αυτό γράφουμε λογοτεχνία; Να πούμε την ιστορία μας;
Κάθε άλλο παρά αυτό κάνει ο Πετράκης. Δημιουργεί μια καθόλα αληθοφανή πραγματικότητα με τους δικούς του όρους και τη σκιαγραφεί μέσα από την δική του οπτική. Ερανίζεται ο συγγραφέας τη ζωή προσώπων της απτής πραγματικότητας για να συνθέσει το δικό του έργο. Ο ίδιος στέκει μέσα και έξω από όλη αυτή την κατασκευή. Μια διπροσωπία έχει που προκύπτει ίσως από μια αμφιβολία εάν διαθέτει την επικύρωση της γενιάς, της γενιάς του για την οποία γράφει.
Συγγραφικό εύρημα είναι η οικονομική κρίση των καιρών ώστε να μιλήσει για την κρίση των αξιών, των σχέσεων, την κρίση κυρίως του εαυτού μας. Με λόγο υπαινικτικό και τη χρήση της αλληγορίας θίγει το μέγα και αξεπέραστο ζήτημα της ατομικής μοναξιάς και τον φόβο της ανυπαρξίας και του «θανάτου». Η νύχτα πραγματική αλλά και μεταφορική δείχνει τα σκοτάδια του εντός μας, των επαφών μας και μας προκαλεί να αναμετρηθούμε μαζί του και σφυγμομετρά την αντοχή, την άμυνα, την τόλμη, ή την παθητικότητα και την παραμονή στο εδώ, όποιο κι αν είναι αυτό.
Η νύχτα σκοτάδι, η νύχτα ως αναγέννηση, ως ξεκαθάρισμα, ως αναδιάταξη. Τόσο αντίθετες έννοιες σε μια λέξη! Και γιαυτό βρίσκω πολύ ευρηματικό τον τίτλο του βιβλίου «Να το πεις της νύχτας σου». Εκεί θα επιτελεσθεί , θα αναμετρηθεί η σκέψη, η λογική, το συναίσθημα, εκεί θα ξεπλυθεί ό,τι θολό μας εμποδίζει να δούμε τα πράγματα ως έχουν. Το σκοτάδι θα λειτουργήσει ως καθαρτήριο ψυχής και σκέψης και η ανάδυση στο φως θα μας βρει αν όχι πιο δυνατούς, τουλάχιστον με λιγότερες ομίχλες και περισσότερες απαντήσεις σε ερωτήματα. Το σκοτάδι ως άγνοια του αύριο, αλλά και ως φίλτρο ελπίδας για το φωτεινό της επόμενης μέρας.
Από την σοφία του λαϊκού λόγου, με την απλότητα στο μεγαλείο της, ανθρώπων που ήξεραν να περιμένουν, επιλέγει και αντλεί ο συγγραφέας το μεδούλι της ιστορίας του. Πάνω σε αυτό θα υφάνει έναν φόνο εύρημα και αιτία της μυθοπλασίας και της ανάδειξης πολλών πτυχών της πραγματικότητας, μιας τραυματικής σε συλλογικό και ατομικό επίπεδο πραγματικότητας.
Ένα βασικό θέμα που τον απασχολεί αφορά στην τυχαιότητα.
Λέει ο Αριστείδης: « Η τύχη και τα μυστικά φτιάχνουν εναλλακτικούς κόσμους»(409)
Και ποιος δεν έχει αναλογιστεί για τη δύναμη του τυχαίου! Με ένα «αν» πορευόμαστε συχνά λέγοντας «αν δεν είχε συμβεί αυτό τότε ίσως να…» κ.λπ. Και ποιος ορίζει αυτό το τυχαίο; Πόσο καθοριστικό είναι για τη ζωή μας; Και ποτέ μα ποτέ δε θα μάθουμε τι ήταν καλύτερο, αυτό ή το άλλο; Αλλά η σκέψη του αν , η τυχαία παρουσία και παρέμβαση παραγόντων που εξαρτώνται ή και δεν εξαρτώνται από μας, θεωρείται καθοριστικής σημασίας από τον αφηγητή. Φυσική και Μεταφυσική σε έναν διαρκή διάλογο χωρίς καμία από τις δυο στο τέλος να υπερισχύσει. Καθεμία έχει το μερίδιό της σε όσα ταλανίζουν τους χαρακτήρες, κάθε μια διαθέτει τη δική της δυναμική να θέτει ερωτήματα και να προσφέρει επιχειρήματα.
Παίζει ο συγγραφέας και περνά τον αναγνώστη από την αλήθεια στη μυθοπλασία, σε αυτόν τον ιστό στον οποίο κινούνται ήρωες αλλά και ο ίδιος ο συγγραφέας. Αποδομεί και συνθέτει την πραγματικότητα, μια πραγματικότητα σκληρή αλλά και τρυφερή. Δε χρησιμοποιεί τον μύθο ως υποκατάστατο της αλήθειας, αλλά μέσω αυτού καταδεικνύει όψεις της πραγματικότητας που βιώνουν οι ήρωές του και μέσω της πρόσληψης και ο αναγνώστης.
Αναφέρεται σε πραγματικά γεγονότα και με χώρο σκηνικό την Αθήνα, το κάψιμο της τράπεζας στην Σταδίου, τις διαμαρτυρίες, τα κόκκινα δάνεια, την κρυφή εξαγωγή χρημάτων, τους δίδυμους πύργους…
Και εξιστορεί ο τριτοπρόσωπος άρα και αντικειμενικότερος αφηγητής, τα επεισόδια, τα γεγονότα, που συνδέουν τα πρόσωπα αυτής της ιστορίας, με ιδεολογία αριστερή, δεξιά ή αδιάφορη.
Το κείμενο βαθιά φιλοσοφικό, με αναφορές στην οικονομία, τις ανθρώπινες σχέσεις, την πολιτική, την παγκοσμιοποίηση τη φιλία, την ευτυχία και την επιτυχία.
«θα μπορούσαμε πιθανόν να γίνουμε ευτυχισμένοι, αν, για παράδειγμα, αποκτούσαμε ό,τι επιθυμούμε…Όμως, τελικά, μόνο ό,τι έχει αξία δίνει ευτυχία, όπως η φιλία, και όχι οτιδήποτε επιθυμούμε.(71) συλλογίζεται ο Αριστείδης.
Και στο επίκεντρο ο έρωτας, που είναι η κινητήρια δύναμη και ίσως το μόνο ελιξίριο σε κάθε απώλεια. Δια στόματος των ηρώων ο συγγραφέας εκφράζει τις προσωπικές του απόψεις για υπαρκτές αλλά και μεταφυσικές ανησυχίες που μας διακατέχουν. Στις σελίδες του βιβλίου διακρίνουμε προσωπικές σκέψεις του συγγραφέα που τις εκφράζει με τους ήρωές του. π.χ. ο Αριστείδης γράφει ένα μυθιστόρημα και απαντώντας στην ερώτηση της Έρσης για το λόγο που ασχολείται με τη συγγραφή, απαντά:
«υπάρχουν μέσα μου πολλές ανάγκες να ικανοποιήσω. Μερικές από αυτές συγκρούονται μεταξύ τους. Και θέλω να εκφραστώ και δε θέλω να εκτεθώ. Η έκθεση όμως σε απελευθερώνει και συγχρόνως σε δεσμεύει με ό,τι λες. Ίσως τελικά να είναι μια ανάγκη μου να φτιάξω έναν καλύτερο, δικό μου, παράλληλο κόσμο, που θα ικανοποιεί την επιθυμία μου να ζω καλά εγώ κι οι φίλοι μου(149)
Όμως δεν υποδεικνύει τίποτα στον αναγνώστη. Τον αφήνει ελεύθερο να διαλέξει τι θέλει να δει, που θέλει να σταθεί, στον κυριολεκτικό αφηγηματικό μίτο ή στη μεταφορά που είναι και η πιο σαγηνευτική, η πλέον ουσιαστική, γιατί δείχνει το μέσα μας. Αυτό το άγνωστο, την αναμέτρησή μας με το άλλο, το μεταφυσικό. Αναφορές σε παράλληλα σύμπαντα, όχι όπως νοούνται στη κβαντική μηχανική, αλλά αφορούν σε «εκείνους που δημιουργεί η τυχαιότητα» στη ζωή.(409).
Με το μυθιστόρημα αυτό ο Πετράκης ενισχύει την άποψη ότι η λογοτεχνική εμπειρία λειτουργεί όχι απλά ως άμυνα αλλά και ως επίθεση στην πραγματικότητα του κάθε αναγνώστη. Μέσα από την καταλυτική δύναμη της συγκίνησης που προκαλεί η μυθοπλασία διαφαίνεται μια άλλη πιο φωτεινή οπτική στη ζωή και για όσα αυτή μας επιφυλάσσει. Στο πρόσωπο των ηρώων αναγνωρίζει ο αναγνώστης το δικό του εγώ, τη δική του αγωνία, στο πρόσωπο του θύματος ταυτοποιεί τον εαυτό του, καθρεφτίζει τη δική του ψυχή και μετατρέπεται έτσι το κείμενο σε βίωμα που θα επιφέρει την ενσυναίσθηση και την αυτογνωσία.
Αυτό το σκοτάδι, στο οποίο βυθίζονται οι ήρωες, από το οποίο θα πρέπει να αναδυθούν ή να καταβυθιστούν, αυτό που ο Αριστείδης κοιτάζει και αναζητά τις αλήθειες(150) είναι η πρώτη ύλη την οποία επεξεργάζεται ο συγγραφέας. Ένα σκοτάδι στο οποίο θα βρεθεί ο αναγνώστης έστω για μια φορά στη ζωή του. Είναι αυτό που θα αποτελέσει την αφορμή για την ατομική και συλλογική αφύπνιση. Αυτό το σκοτάδι ως πρόκληση για να αποδειχθεί πόσο έτοιμοι ή ανέτοιμοι είμαστε για το μεγάλο άλμα.Σε αυτό μας καλεί ο συγγραφέας με αυτό το μυθιστόρημα που σε παρασύρει με την πλοκή του και την καθηλωτική έναρξη.